Hindistan denilince akla ilk gelen kelimelerden biri olan Basmati, bir pirincin adıdır. Basmati kelimesi, “hoş kokulu” anlamına gelen Sanskrit dilinde “Basamati” kelimesinden gelmektedir. Bu pirincin taneleri daha uzundur ve pişirildiğinde yapışkan olmaz. Tür olarak en yakın akrabası olan Yasemin Pirinci’nin aksine, Basmati Pirinci çok daha az nişasta içerir. Yasemin Pirinci, ağırlıklı olarak Güneydoğu Asya’da tüketilirken, Basmati Pirinci anavatanı Himalaya Dağları etekleri olduğu için Hindistan ve Pakistan’da daha çok tüketilir. Dünya Basmati Pirinci üretiminin %66’sı Hindistan’dadır.
Waris Şah isimli bir sufi derviş 1766’da bir şiirinde Basmati Pirincinden söz etmişti. Hintli Müslüman tüccarlar Basmati pirincini öncelikle Ortadoğu’ya ve zamanla Avrupa’ya tanıştırmıştır.
1990’larda, Ricetec adlı bir Amerikan şirketi, ABD’de Pirinç ürünlerine ait bir patent başvurusunda “Basmati” kelimesini kendi isimleri olarak tescil ettirmek istemişti. Hindistan, 1997’de bu terimin kendilerine ait olduğunu belirterek bunun geri çekilmesini istedi, aksi halde protesto için Dünya Ticaret Örgütüne (WTO) gidecekti. Neyse ki Ricetec firması bundan vazgeçti. Bundan sonra, Basmati Pirinci ismi Hindistan ve Pakistan’daki bölgelerde yetiştirilen ve tescillenmiş bir ürün oldu.
Basmati pirincinin kendine has kokusu bitkinin yapraklarında bulunan Pandanus Amarylifolius maddesinden ileri gelir. Çeşitli üretim şartlarına göre bu maddenin miktarı artıp azalır. Pişirme süresinin uzamasıyla da bu koku azalır. Kokuyu korumak adına daha kısa sürede pişirebilmek için pirincin, en az yarım saat süreyle suda bekletilmesi önerilir. Ayrıca suda kaynatılmayıp buharda pişirme ile de bu koku korunmaktadır. Basmati Pirincinin Glisemik indeks değeri 89 olarak tesbit edilmiştir. Bu durumda Basmati Pirinci, diyabet hastalarına uygun olmayan diğer pirinçlere göre daha az zararlıdır.
Basmati Pirinci, tüketilmeden önce 18–24 ay süreyle belirli sıcaklık ve nem seviyelerinde nemlendirilir. Bu, sonuçta, Basmati pirincinin maliyetini diğer pirinç çeşitlerinden iki – üç kat daha fazlaya çıkartır.
Tarihte geleneksel Sultan Yemeklerinin bir çoğu Basmati Pirinci ile pişirilirdi. Dünyada kaydedilmiş en eski hazır yemeklerden birisinin “Kheer” isimli bir tür sütlaç olduğu ve ana malzemesinin Basmati Pirinci olduğu birçok tarihçi tarafından tespit edilmiştir.
Çeşitli ülkelerdeki Basmati Pirinci Üretimi
Hindistan : Pencab, Haryana, Himachal Pradesh, Delhi, Uttarakhand, Batı Uttar Pradesh ve Jammu & Kashmir eyaletlerinde üretilir. 2020 yılındaki üretim miktarı 12 milyon ton civarındadır. En önemli ithalatçıları Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve İran’dır.
Pakistan: Pencab eyaletinde Ravi ve Chenab nehirleri arasındaki bölgede yetiştirilir. 2017 yılında 9 milyon ton üretim alınmış, bunun 4 milyon tonunu ihraç etmiştir.
Endonezya: Batı Java ve Kalimantan bölgelerinde Basmati Pirincinin kendilerine özgü bir türü yetiştirmektedir. Bu ürün için Pakistan’dan getirilen tohumlar kullanılmış, yerel şartlara uyum sağlaması için hibrit tohuma geçilmiştir.
Nepal: Kathmandu vadisinde ve ülkenin güneyindeki Hindistan sınırındaki Terai bölgesinde üretilir. Nepal hükümeti, Basmati pirincinin dışarıya satışını yasaklamıştır.
Sri Lanka: Özel bir tür olan kırmızı renkli Basmati pirinci ülkenin tropik iklimli ve rutubeti yüksek yerlerinde az miktarda yetiştiriliyor.
ABD: Hibrit yapıda bir tür Basmati pirinci Texas eyaletinde Texmati ismiyle deneysel olarak üretilmektedir.
Kenya: Pishori veya Pisori isimli bir tür Basmati pirinci Mwea bölgesinde az miktarda üretilmektedir.
Basmati Pirinci nasıl pişirilir?
Pirinç pilavı yaparken izlenilen klasik yöntem ile pişirilirse Basmati pirincinin kokusu ve besleyici değeri kaybolur. Bunu önlemek için pirinci Hint – Pakistan tarzında pişirmeniz gerekir.
1 ölçü pirince 4 ölçü su ekleyip yarım saat bekletin. Suyunu süzün. 4 ölçü suyu tencerede iyice kaynatın. Suyu süzülmüş Basmati Pirincini katın. Yağ, tuz veya baharat eklemeyin. Hafif ateşte yavaş yavaş kaynatın. Pirinciniz, kuruluk derecesine göre 4 ölçü suyun hepsini çekecektir. Koyduğunuz su yeterli gelmezse bir miktar daha su ekleyebilirsiniz, ama bu su mutlaka ısıtılmış olmalıdır. Pirinciniz tamamen piştiğinde dibinde az da olsa su kalmış olabilir. Bunu süzerek atın. Artık isteğinize göre tereyağı, tuz veya baharat ekleyebilirsiniz.
