Chandragupta Maurya’nın torunu ve Bindusara’nın oğluydu. M. Ö. 268 – 232 yılları arasında yaşadı. Hindistan’daki Maurya imparatorluğunu bugünkü Afganistan’dan bugünkü Bangladeş’e kadar genişletti. Ashoka, Pataliputra’da (bugünkü Patna, Bihar) doğdu, çocukluk dönemini daha sonra Maurya İmparatorluğunun eyalet başkentleri haline gelecek olan Taxila (günümüzde Pakistan’da) ve Ujjain’de geçirdi. Bazı Budist efsanelerde kral Ashoka’nın iktidarının devamı için yaklaşık 99 kardeşini öldürdüğü söyleniyor. Bu söylenti, tartışmalıdır, kesin bir bilgi değildir.
Bazı tahminlere göre 100 bin, başka görüşlere göre ise 300 bin insanın canına mal olan şiddetli bir savaşın ardından Kalinga’yı fethetti.
Ashoka kelimesinin Sanskrit dilindeki karşılığı “acısız, kedersiz” demekti. Bu ismin Budizmdeki Nirvana’ya erişebilen ve acının ve zevkin ötesine geçmiş kişi anlamına geleceği söyleniyor. Dönemin önemli bir başka dili olan Pali diline göre Ashoka “Tanrıların sevgilisi” veya “herkesi sevgiyle saran” anlamındaydı.
Kalinga Savaşı, Kral Ashoka’nın İmparator olduktan sonra karşılaştığı ilk önemli olaydı. Kalinga bölgesi (günümüzde Odissa eyaletinde) haricinde Hindistan, Pakistan ve Afganistan’ın çoğu bölgesi Maurya İmparatorluğu’nun bir parçasıydı. Bir imparator olarak Ashoka, Kalinga’yı fethetmeyi çok istiyordu. O dönemlerde Kalinga’nın barışçıl ve sanatsal olarak yetenekli insanlara sahip olduğu biliniyordu.
Ashoka’nın büyükbabası Chandragupta Maurya, kendi döneminde Kalinga’ya saldırmış, ama başarısız olmuştu. Nanda İmparatorluğu yönetimindeki Kalinga o dönemde Maurya İmparatorluğunun rakibi olduğu için Ashoka orayı ne pahasına olursa olsun fethedeceğine dair büyük bir söz verdi.
Savaşta yaşanan kayıpların sayısı ve Kalinga’nın fethinin nasıl olduğu konusunda tarihçiler arasında pek çok anlaşmazlıklar vardır. Bazı tarihçiler yaşanan insan kayıplarının sayısının fazla abartılı olduğuna inanırken, bazıları Ashoka’nın Kalinga’yı fethetmek için birkaç girişimde bulunduğunu ve bunun hiçbir zaman tek seferde olmadığını düşünüyor. Kalinga savaşı, savaş alanındaki ağır kayıplar nedeniyle cesareti kırılan Ashoka için bir dönüm noktası oldu. Kral Ashoka, bu savaştan sonra hayatının geri kalanında “Dharma”yı (temel inanç) yaymaya karar verdi ve Budizm’i benimsedi. Tanınmış tarihçilerin tümü Ashoka’nın kendisinin hiçbir zaman cepheye gitmediği konusunda hemfikirdir.
Ashoka, kendi döneminde hayvan avcılığını bile yasaklayan ilk Hint Kralıydı. Bu geleneği daha sonra başka hükümdarlar da izledi. Doğaya ve ağaçlara olan ilgisi ve sevgisi günümüz Hindistan’ında bir tür Hint Ayvası ağacının “Ashoka Ağacı” diye isimlendirilmesine yol açmıştır. Yaygın bir inanca göre Buddha’nın annesi Buddha’yı doğururken bir Ashoka ağacının altındaydı ve ağacın dallarına tutunarak doğumunu gerçekleştirmişti.
Ashoka, hükümdarlığı sırasında Budizm’in tüm yapısını yeniledi. Hindistan’ın her yerinden Budist rahiplerin katıldığı büyük toplantılar düzenledi. Birçok rahip ve misyoner, Hindistan, Pakistan ve Afganistan’da Budizm’i yaymaları için desteklendi.
Ashoka, Budist öğretilerini yayabilmek ve Gautama Buddha’yı anmak için bir çok Stupa da inşa ettirdi. Sanchi’de inşa edilen Stupa, benzerlerinin en büyüğü oldu. Bu Stupa günümüzde UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine girmiştir. Kral Ashoka yaklaşık 84 bin adet Stupa ve Budist manastır inşa ettirmiştir. Günümüzde ayakta kalan bazı stupalar iyi korunmuş durumdadır. Hindistan’da Uttar Pradesh, Bihar, Karnataka, Madhya Pradesh eyaletleriyle, Pakistan’da Taxila, Swat, Mardan ve Nawabshah’da Kral Ashoka’nın yaptırdığı stupalar bulunuyor.
Ashoka, Budizm’i Hint Yarımadası’nın dışında Sri Lanka’da da yaymak için Mahinda, Majjhantika, Mahadeva, Dhammarakkhita, Rakkhita, Maharakkhita, Majjhima, Soṇa, Uttara gibi kişilere görevler verdi. Bir Budist Rahipler ağı kurdu.
Ashoka, kendi anıyla anılan Ashoka Sütunları ve Ashoka Fermanları’nı Hindistan, Nepal, Afganistan ve Pakistan’ın farklı bölgelerine diktiği için de önemlidir. Bu yazıtlar, büyük sütunlara ve büyük kaya taşlara kazınmıştır ve Ashoka’nın Dharma ile ilgili kişisel felsefesini ve Budist öğretilerini anlatır. Bu yazıtların çoğu iyi korunmuştur ve Hindistan ve Pakistan’da hala mevcuttur.
Bu yazıtlardan birisinde Ashoka, Dharma’nın “aktif sosyal ilgilenme, dini hoşgörü, ekolojik farkındalık, ortak etik ilkelere uyma ve savaştan vazgeçmeyi içeren ahlaki bir politika” anlamına geldiğini yazıyor. Bu ilkeler şöyle sıralanmıştı:
- Ölüm cezasının kaldırılması (Sütun Fermanı 4)
- Şehirlerarası yollar boyunca her 800 metrede bir Banyan ağacının ve mango bahçelerinin ekilmesi ile konut ve kuyuların inşası. (Sütun Fermanı 7).
- Kraliyet mutfağında hayvanların öldürülmesine ilişkin kısıtlama (Kaya Fermanı 1). Öldürülecek hayvanların sayısı günde iki tavus kuşu ve bir geyikle sınırlıydı ve sonraları bu hayvanlar bile öldürülmeyecekti.
- İnsanlar ve hayvanların tedavileri için tıbbi tesislerin kurulması (Kaya Fermanı 2).
- Ebeveynlere itaat, “rahiplere ve çilecilere karşı cömertlik ve saray harcamalarında tutumluluk” (Kaya Fermanı 3).
- O, “fakirlerin ve yaşlıların refahı ve mutluluğu için çalışmak üzere memurlar görevlendirdi” (Kaya Fermanı 5)
- “Canlılara olan borcunu ödemek, bu dünyada ve sonraki dünyada onların mutluluğu için çalışmak üzere tüm varlıkların refahının sağlanmasının” teşviki. (Kaya Fermanı 6)
Ashoka Çakrası diye bilinen sembol, Ashoka fermanlarının yazılı olduğu sütunlarda pek çok kez işlenmiştir. 24 kollu bir tekerlek şeklinde çizilmiş olan bu sembol, günümüzde Hindistan bayrağının ortasında yer almaktadır. Buda’nın felsefesinin temelinde yer alan ve arzuların büyük bir acı kaynağı olması ve arzulardan kurtulunduğunda Nirvana’ya ulaşılacağı burada gösterilmiştir. Bu arzuların toplamı 12 tanedir. Ashoka Chakra’sında yer alan 12 kol, bu arzuları, kalan 12 kol ise bu arzulardan kurtulmak için etki ve tepkiden uzaklaşmayı gösterir.
Hint kültürüne ve Dharma tarihine yaptığı unutulmaz katkıları nedeniyle, Ashoka yaygın olarak “Büyük Ashoka” olarak isimlendirilmektedir.
