Hindistana çeşitli zamanlarda yapılan göçlerle gelmiş ilginç bir grup var: Zerdüştler. Kökenleri İran olduğu için Anadolu kültürüne yakın gelenekleri olan bu grup, başta Mumbai şehri olmak üzere Gujarat eyaletinde, Delhi’de ve başka birkaç yerde yerleşmiş durumdalar. Hindistan’ın kültür, politika ve sanat alanlarına büyük katkıları olan Zerdüştleri bu yazıda inceliyoruz.
Hindistanda Zerdüştlere “Parsi” deniyor. (İngilizce’de Parsee yazılıyor) Parsi kelimesi, Fars ülkesinden (İran’dan) gelmiş olan kişi anlamına gelir.
İran’da Zerdüşt Dini, Zerdüşt Peygamber’in ilk vahyinden sonra ortaya çıktı. Bu dinin bazı özellikleri Hindistan’daki Veda felsefesine çok benzer. Bazı araştırmacılar Zerdüşt Peygamberin Hindu dini ve Vedalar hakkında bilgi sahibi olduğunu ve Veda felsefesinden etkilenmiş olduğunu ileri sürüyor. Zerdüşt dini metinleri Avesta dilinde yazılmıştır ki bu dil, Sanskrit diline benzemektedir.
Zerdüştlerin İran’dan Hindistan’a göçü değişik tarihlerde ve üç büyük grup halinde yaşandı.
1. Grup
M.S. 638’de Arabistan’dan gelen İslami güçlerin İran’ı işgal etmesinden sonra Sasani kraliyet ailesinden olaşan ilk grup, şimdiki Pakistan’da bulunan Sindh bölgesi üzerinden karayolu ile Hindistana geldiler. İran’da kalsalardı belki de Arap istilacılar tarafından katledileceklerdi.
İran, eskiden Zerdüşt inancındayken ve henüz İslam dini bölgeye gelmeden önce Zerdüştler Gujarat’la ticaret yapıyorlardı. Zerdüştlerin bu ticaret bağlantısı sayesinde Hindistan’daki dini inanışları ve yabancı kültürlere karşı davranışları araştırdıkları varsayılır. Ayrıca Avesta kitabında Hindistan’dan insanların Tanrı’ya yakın bir ruhsal yapıya sahip oldukları ülke olarak bahsediliyordu. Zerdüşt rahipleri Hindistan topraklarının Zerdüşt dinini dış tehlikelere karşı koruyacağını biliyorlardı. Araplar İran’ı fethettikten sonra, Zerdüştlerin bir bölümü yüz yıl kadar süreyle Hindistan’da kaldı, ve dinlerinin İran’dan çok, Hindistan’da daha iyi korunacağını gördüler. Böylece Hindistan’a Zerdüştlerin göçü başladı.
2. Grup
Ardından ikinci bir grup deniz yoluyla geldi. Önce Arap Denizi kıyısındaki Diu limanına geldiler, sonra da Gujarat eyaletinin iç bölgelerine göç ettiler.
Zerdüştler, Gujarat bölgesine geldiklerinde yerel Maharaja Jadi Rana’dan dini sığınak istediler. Karşılığında Gujarat dilini öğrenecek, Hint tarzı giysiler giyecek ve savaş halinde toprakları savunacaklardı. Büyük bir hoşgörü sahibi olan olan Maharaja bu şartları kabul etti. Böylece Parsi’ler yüzlerce yıl süresince Gujarat’ta yaşadılar ve çoğunlukla çiftçilikle geçindiler. İngilizler Bombay şehrini kurduğunda birçok Parsi Bombay’a taşındı. Şu anda Parsi’lerin çoğu Bombay’da yaşıyor, ama Gujarati dilini halen gururla konuşuyorlar. Parsi’lerin en kutsal Atesh Bahram’ı ve kutsanmış ateşlerin en yücesi halen Gujarat’ta yanıyor.
3. Grup
18. Yüzyılda Kacar hanedanlığı sırasında İran’daki Yezd şehrinde zulüm gören bir grup Zerdüşt daha, karayoluyla Hindistan’a geldi. Bu gruba “Parsi” değil “İrani” ismi verildi. Orta Farsça dilini konuşan önceki grupların aksine bu grup, Modern Farsça konuşuyordu. İrani’ler, Gujarat’a vardığında, Raja’ya Zerdüştlük ile Hinduizm’in benzerliklerinden bahsettiler. Böylece kendi ateş tapınaklarını inşa etmelerine ve barış içinde ibadet etmelerine izin verildi.
Zerdüşt dini, temelde iki ana unsurdan oluşuyor:
1) İlahiyat, felsefe, birincil dini metinler
2) Gelenekler ve arkaik ritüeller, ikincil dini metinler
Parsiler çoğunlukla ikinci unsuru izledi. Ritüelleri titizlikle takip ettiler, dinde herhangi bir reformu veya yenileşmeyi reddettiler. Birçok Parsi rahip, Zerdüşt Peygamberin mesajının kökenini araştırmaktan çok ritüelleri ve dini törenleri incelemekle uğraştı. Ancak bazı Parsi geleneklerinin Zerdüşt temelli değil, Hindu kökenli olduğu biliniyor. Örneğin, Parsiler arasındaki din değiştirme yasağının Hindu dininden geldiğine inanılıyor. Zerdüşt toplulukları esasen din değiştirmeye açıkça karşı çıkmıyordu. Ancak, 18. yüzyıldan sonra Parsi konseyleri Parsi ana babadan doğmayan kişileri Zerdüşt olarak kabul etmemeye başladı. Karma evliliklerin çocuklarının kabulüne ise zaman zaman izin verildi. Bu konuda titiz davranılmasının sebebi Hindistan’daki kast sisteminin baskıları olabilir.
Zerdüşt kutsal yazıtları aslında din değiştirmeye karşı çıkmamaktadır. Bu konudaki kutsal bir metin şöyle diyor: “Ey Tanrım, ruhsal ışıklarınla bize ne bahşedeceksin? Herkese vaat edilen hakikat ve saflık yoluyla elde edilebilecek mutluluk nedir? Bana açıkla ey Mazda, tüm bu gerçekleri ilham verici sözlerinle aydınlat ki bütün insanları doğru yola çevirebileyim.” Yasna 31: 3).
Ancak, gelenekler ve peygamberlik metinleri arasında bir çelişki olduğunda, Parsilerin çoğunluğu geleneği izlemeyi seçecek ve metinleri farklı şekilde yeniden yorumlayacaktır.
Günümüzde Parsi topluluğu, Hindistan’ın en başarılı gruplarından biridir. Ticaret, bilim ve politika gibi çok çeşitli alanlara aktif olarak katılırlar. Hindistan’ın özgürlük mücadelesine aktif olarak katılmış pek çok Parsi avukatın varlığı halen söylenir. Parsilerin Hindistan’a yaptıkları ekonomik katkılar da pek çoktur. Parsiler, yüzyıllar boyunca Hindistan’ın ayrılmaz bir parçası oldular.
Hindistan doğumlu ünlü Parsiler:
- Sanayici : Tata
- Yazar : Taraporewala
- Aktör : Boman İrani
- Artist : Sanaya İrani
- Orkestra Şefi : Zubin Mehta
